Semptom ve Lezyonlar
Tavuklardaki başlıca halsizlik nedenleri olarak Semptomların ve lezyonların ciddiyeti enfektif virusun virulansı, kanatlının türü (yumurtacı veya etlik ) ve enfekte kanatlının bağışıklık durumuna bağlıdır. İki ayrı klinik tablo izlenir:
Akut klinik IBD
Subklinik IBD
1. Akut Klinik IBD
Hastalık ani başlar
Enfekte hayvanlar durgun, tüyleri kabarık, düşkün görüntüdedir ve bazen havalandırmayı gagaladıkları izlenir.
Enfeksiyondan 3 gün sonra morbidite ve mortalite başlar, 5-7 günde pik yapar ve düşer.
Mortalite göz ardı edilebilecek kadar az veya virulent IBDV vakalarında %90 kadar olabilir. Genellikle mortalite %10-20 kadardır.
Saha koşullarında yumurtacılılarda mortalite , broilerlere (etçi tavuklara )oranla daha yüksektir.
Ölen hayvanlar genellikle dehidre durumdadir (böbrek lezyonlari olusturur).
Sıklıkla bacaklarda ve göğüs kaslarında peteşiyel kanamalar izlenir.
Kursak ve taşlık birleşiminde kanama ve erozyonlar izlenebilir.
Hastalığın şiddetine bağlı olarak bursal lezyonlar değişiklik gösterir . Bursanın boyutunda, ağırlık ve morfolojisindeki oluşabilecek değişikliklerin özeti aşağıda tabloda yer almıştır.

Varyant IBDV suşları ciddi yangısal reaksiyonlara neden olmazlar. Yine de şiddetli bursal atrofi karakteristik bir bulgudur ve mortalite genellikle %5’den azdır.

Çok virulent IBDV suşları bursa fabriciusa ek olarak timus, sekal tonsiller ve dalak gibi lenfoid organlarda ciddi lezyonlara neden olurlar.
2. Subklinik IBD
Subklinik IBDV civcivler yumurtadan çıktından sonraki ilk 2 haftada IBDV virusu ile karşılaştıklarında oluşur ve enfeksiyon döneminde hastalığı önleyebilen fakat bursadaki viral replikasyonu önleyemeyen maternal antikora sahiptirler.
Bursa atrofisi, immunosupresyon ve buna bağlı olarak sekunder enfeksiyonlara (E.coli gibi) yakalanma olasılığının artışı ile karakterizedir.
Klinik IBD’de mortalitete piki izlenmez.
Broilerlerde sekunder enfeksiyonlar, genellikle E.coli, sürekli standart günlük mortalite artışı ve yemden yararlanmanın azalmasına neden olur.
Immunosupresyondan dolayi enfeksiyonu takiben yapilan asilamalardan daha zayif reaksiyonlar alinabilir.

Gumboro, infeksiyöz bursal hastalığı olarakta adlandırılır ya da kısaca IBD olarak söylenir. Kanatlı hayvanlarda bursa fabricius’un büyümesi ve ishal ile karakterize olan akut seyirli ve oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Morbiditesi çok yüksektir, mortalite ise %5 ila %60 arasında değişir.
Etkeni Nedir?
Hastalığa neden olan etken bir Birnavirüs türüdür. Bu virüsun 2 farklı serotipi vardır. Serotip 1 içerisinde yer alan suşlar tavuklar için patojen olanlardır. Tavuklar için serotip 2 patojen değildir.
Enfeksiyonun Oluşumu
Genellikle genç olan hayvanlar enfeksiyona daha duyarlıdır. Hastalık özellikle 3 ila 6 haftalık kanatlı hayvanlarda görülür. Fakat aralık 2 ile 15 hafta arasında değişebilir. Etken ile bulaşık ekipmanlar, yemler, altlık hastalığın kaynağını oluşturur. Etken vücuda alındıktan sonra yaklaşık olarak 3-4 günlük bir inkübasyon süresi vardır. Ölümler genellikle 2. günden itibaren başlar ve giderek artan bir seyir izler. 7. günden itibaren ise ölümler durur. Bu gidişat hastalığın önemli bulguları arasındadır. Hastalığın şiddeti ve mortalite oranı; hayvanın yaşı, genel bağışıklık durumu, virüsün virülensi gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir.
Hastalığı önemli kılan nedenlerden birisi immunosupresyon yani bağışıklık sisteminin baskılanmasına neden olamasıdır. Bursa fabricius’taki ciddi harabiyet nedeni ile bağışıklık sistemi oldukça zayıflar. Özellikle erken yaşta bu hastalığa yakalanan kanatlılar gelecekteki enfeksiyonlarına karşı yeterince dayanıklı olmayabilirler.
Klinik Belirtileri
Ateş, sulu ishal, bursa fabricius’da büyüme, ödem ve kendi kuyruklarını gagalama hastalığın belirtileri arasında yer alır. Sulu ishal nedeni ile hayvanların arka tarafları kirlidir. Vücut tüyleri ile karışık, mat ve kabarmış haldedir.
Hastalık boyunca bursa fabricius önce büyür, daha sonra ise kanlanmaya başlar. Bir süre sonra bursa fabricius’u sarı bir yapı kaplar, sonrasında ise beyaz bir görünüm alır ve atrofiye uğrar. Özellikle 2 haftalık civcivlerde görülen subklinik gumboro hastalığı atrofiye uğramış bursa ile karakterizedir.

Nekropsi Bulguları
Bursa fabriuc’ta görülen yukarıda saydığımız belirtiler en önemli belirtilerdir. Bunun dışında bacak ve göğüs kaslarında kanamalar, ön midede kanamalar, bağırsaklarda mukoz içerik, soluk karaciğer görülebilir.
Teşhis
Klinik belirtiler ve nekropsi bulguları ile hastalık büyük oranda belirlenir. Kesin teşhis için seroloji yapılmalıdır.
Tedavi ve Korunma
Aktif bağışıklık için aşılar kullanılmaktadır. Bunun için canlı aşılar ve inaktif aşılar tercih edilebilir. Pratikte mild suşlar, intermediate suşlar ve hot suşlara karşı aşılar kullanılır. Genellikle intermediate suşlar aşılamada tercih edilir.